- Εισαγωγή, πρόσφατο ιστορικό
- Παράγοντες, δεδομένα, θέσεις
- Α. Πλαίσιο νόμιμης μετανάστευση
- Β. Πολιτικές ελέγχου
- Γ. Ισχυρές και ρεαλιστικές πολιτικές ένταξης
Εισαγωγή
Η μετανάστευση
Οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι παγκόσμιο και διαχρονικό γεγονός.
Βιώσιμες λύσεις μπορεί να δοθούν μόνο με τον καθορισμό του στόχου μιας οργανωμένης πολιτείας, την αναγνώριση του φαινομένου, την συγκέντρωση και ανάλυση των δεδομένων του κάθε φορά, και τον σχεδιασμό μιας ρεαλιστικής και συνεκτικής πολιτικής.
Η μετανάστευση δεν είναι εξ ορισμού πρόβλημα. Ο κατάλληλος χειρισμός, μπορεί ακόμα και να βοηθήσει την Ελλάδα.
Η Ελλάδα
Οι Έλληνες είναι ένα έθνος προσφύγων και μεταναστών κάθε είδους από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στα τέλη του 19ου αιώνα η Ελλάδα είχε πληθυσμό περίπου 5 εκατομμύρια. Στις αρχές του 20ου αιώνα, γίνεται 7,5 εκατομμύρια (Βαλκάνια, Μ. Ασία).Παράλληλα. από το 1880 ως το 1940, σημειώνεται εκροή ανθρώπων προς τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, εισροές και εκροές στην Ευρώπη. Στα 50 αυτά έτη σημειώνεται αύξηση του πληθυσμού περίπου 1 εκατομμύριο.
Στη μεταπολεμική περίοδο, έχουμε την εσωτερική μετανάστευση λόγω του εμφυλίου με επιπτώσεις στην αστική δομή της χώρας. Επιπλέον 1,3 εκατομμύρια Ελλήνων ακόμα μεταναστεύουν στο εξωτερικό.
Από το 1980 ως σήμερα στην Ελλάδα εισρέουν μετανάστες από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, Έλληνες που εγκαταλείπουν κυρίως τις Παρευξείνιες περιοχές, και εν συνεχεία Αλβανοί. Ακολουθούν επιταχυνόμενες ροές από την Ανατολή, Ασία, και υποσαχάρια Αφρική. Συνολικά, καταγεγραμμένοι επίσημα, 800.000 περίπου αλλοδαποί το 2000, πιθανότατα γύρω στο 1,5 εκατομμύριο δέκα χρόνια αργότερα.
Όλες αυτές οι ροές συγκρότησαν, με τα θετικά ή τα αρνητικά τους, τον σημερινό ελλαδικό πληθυσμό, αλλά και τους δεσμούς του παγκόσμιου ελληνισμού, που είναι επίσης δεσμοί με τις χώρες υποδοχής των Ελλήνων. Η αλληλεπίδραση αυτή στήριξε την εξέλιξη του ελλαδικού χώρου και την στηρίζει ακόμη με τρόπο θεμελιώδη.
Το πρόσφατο ιστορικό
Διεθνές περιβάλλον
O ΟΗΕ to 2000 δημοσιεύει μελέτη με σενάρια για την μετανάστευση αντικατάστασης πληθυσμών που γηράσκουν και φθίνουν. Εμφανίζονται πολλοί υποστηρικτές της μετανάστευσης:- στα μαζικά μέσα ενημέρωσης
- στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και
- σε πολλές πολιτικές ηγεσίες των δυτικών κρατών.
Δημιουργούνται ρεύματα μεταναστών, κυρίως προς Δυτικά κράτη, και από το 2010 και μετά αρχίζουν να δημιουργούνται φράχτες για να εμποδίζουν την μετανάστευση.
Οι ΗΠΑ εμφανίζονται να προωθούν την μετανάστευση και την χαλάρωση των κρατών.
Δημοσιεύεται και το πρώτο βιβλίο που πραγματεύεται την χρησιμοποίηση των μεταναστών σαν όπλο εξαναγκασμού ενός κράτους (2010)
Το 2015 - 2016 παρατηρείται μια έξαρση ροής προς την Ευρώπη.
Η Ευρώπη αντιδρά, δημιουργούνται περισσότεροι φράχτες, εμφανίζονται δηλώσεις για την χρησιμοποίηση των μεταναστών σαν όπλο εναντίον κρατών (D. Tusk).
Συζητείται η χρηματοδότηση για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού.
Δραστηριοποιούνται πολλές ΜΚΟ.
Τα αραβικά κράτη του κόλπου δεν παίρνουν πρόσφυγες.
Συμφωνία Γερμανίας Τουρκίας για τον έλεγχο ροών.
Εμπλοκή του Σόρος σαν πρωταιτίου της μεταναστευτικής κρίσης, μέσω ΜΚΟ.
 |
| Σύνδεση Πειραιάς - Βουδαπέστη και Ειδομένη |
Εισρέουν μέσω Ελλάδας περίπου 1 εκ. με προορισμό την Ευρώπη.
Διακόπτεται από μετανάστες η σιδηροδρομική σύνδεση Πειραιάς - Βουδαπέστη στην Ειδομένη, μέχρι και 70 συνεχόμενες μέρες, καλοκαίρι του 2016, οπότε και αποκαθίσταται
Η εκλογή του Τραμπ τέλος του 2016, αλλάζει την πολιτική των ΗΠΑ στην διαχείριση του μεταναστευτικού.
Οι ΗΠΑ μειώνουν την συμμετοχή τους στον ΟΗΕ.
Αντίστοιχα στην Ευρώπη αρκετά κράτη εκλέγουν ηγεσίες που αντιτίθενται στην μετανάστευση.
Το 2018 συζητείται ανοιχτά το μεταναστευτικό σαν παράγοντας στις γεωπολιτικές ισορροπίες.
Έρχεται το Διεθνές Σύμφωνο του ΟΗΕ για τη Μετανάστευση, το οποίο επιδιώκει να μετατρέψει την μετανάστευση από δικαίωμα σε υποχρέωση των κρατών. Τα περισσότερα κράτη το υπογράφουν.
Στην Ελλάδα
2009
Το Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ προτείνει άμετρη υποδοχή και άμεση ελληνοποίηση.
2010
Mε τον νόμο 3838/2010 παρέχεται ιθαγένεια και πολιτική συμμετοχή μεταναστών.
Με το πρόγραμμα Καλλικράτης καθορίζονται περιφερειακά Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών
2013
Το ΣτΕ 460/2013 κρίνει αντισυνταγματικό τον νόμο ιθαγένειας.
Το Υπ. Εσωτερικών καταργεί τη διάκριση, των εννοιών ιθαγένεια και υπηκοότητα.
Το σκεπτικό του ΣτΕ:
Το Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ προτείνει άμετρη υποδοχή και άμεση ελληνοποίηση.
2010
Mε τον νόμο 3838/2010 παρέχεται ιθαγένεια και πολιτική συμμετοχή μεταναστών.
Με το πρόγραμμα Καλλικράτης καθορίζονται περιφερειακά Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών
2013
Το ΣτΕ 460/2013 κρίνει αντισυνταγματικό τον νόμο ιθαγένειας.
Το Υπ. Εσωτερικών καταργεί τη διάκριση, των εννοιών ιθαγένεια και υπηκοότητα.
Το σκεπτικό του ΣτΕ:
Το ελληνικό κράτος και κοινωνία, δεν είναι οργανισμοί ασπόνδυλοι και δημιουργήματα εφήμερα αλλά παριστούν διαχρονική ενότητα με ορισμένο πολιτιστικό υπόβαθρο, κοινότητα με σχετικώς σταθερά ήθη και έθιμα, κοινή γλώσσα με μακρά παράδοση, στοιχεία τα οποία μεταβιβάζονται από γενεά σε γενεά με την βοήθεια μικρότερων κοινωνικών μονάδων (οικογένεια) και οργανωμένων κρατικών μονάδων (εκπαίδευση).
αν ο νομοθέτης ... μπορούσε να ελαχιστοποιήσει τα προσόντα κτήσεως της ιθαγενείας, τότε πρακτικώς θα μπορούσε και να προσδιορίσει αυθαιρέτως την σύνθεση του λαού, με την προσθήκη απροσδιορίστου αριθμού προσώπων ποικίλης προελεύσεως, με χαλαρή ή ανύπαρκτη ενσωμάτωση, με ό,τι τούτο θα συνεπήγετο για την συνταγματική τάξη και τη λειτουργία του πολιτεύματος, καθώς και την ομαλή, ειρηνική εξέλιξη της κοινωνικής ζωής2015
Με το νόμο 4332/2015 χαλαρώνουν οι προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής πολιτών τρίτων χωρών.
2016
Πληροφορίες για το ότι η προσφυγική κρίση είναι στημένη, και ότι διεξάγεται υβριδικός μεταναστευτικός πόλεμος,
2017
Οι μετανάστες είναι ήδη το 6% του εκλογικού σώματος στις περιφέρειες.
Διώξεις όσων αντιτίθενται στην ανεξέλεγκτη μετανάστευση.
Αυξάνονται οι ελληνοποιήσεις.
Αίρονται ποινές σε εγκληματίες προκειμένου να ελληνοποιηθούν.
 |
| Προθέσεις προσχώρησης |
Δημιουργείται το Ελληνικό Σύστημα Ενσωμάτωσης (HELIOS).
Η κυβέρνηση παραδέχεται νέα αύξηση ροών και χρήση μεταναστών σαν όπλο.
Συζητείται η περαιτέρω αύξηση απόδοσης ιθαγένειας που ήδη έχει φτάσει το 138%, και η διανομή ελληνικής γης στη Μακεδονία.
Πληροφορίες για εκμετάλλευση και κέρδη από ΜΚΟ.
Η Ελλάδα προσχωρεί στο Διεθνές Σύμφωνο του ΟΗΕ για την μετανάστευση.
Αναφορές για ψηφοθηρία του ΣΥΡΙΖΑ με τους μετανάστες.
Το σύμφωνο του ΟΗΕ γίνεται νόμος σαν Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη μεταναστών.
2019
Ανοιχτή πρόσκληση σε Πακιστανούς να έρθουν στην Ελλάδα (κ. Βίτσας).
Η παρούσα διαχείριση
Οι σημερινές συνθήκες διαχείρισης δείχνουν ότι δεν υπάρχει καθορισμένο σύνορο μεταξύ της ωφέλιμης (αποδεκτής ή και επιδιωκόμενης) και βλαπτικής (προς μείωση ή και αποφυγή) μετανάστευσης.Το θεσμικό πλαίσιο, οι διοικητικές διαδικασίες, οι πρακτικές, είναι ασαφείς ή ανεφάρμοστες για τη νόμιμη μετανάστευση, και ταυτόχρονα τρέφουν ένα περιβάλλον ανομίας διαφθοράς και συναλλαγής στη μη μόνιμη.
Παράγοντες
Οι κατευθύνσεις των ροών
Η μετανάστευση γίνεται πάντα προς τις χώρες που δίνουν καλύτερες πιθανότητες ευημερίας στα άτομα που μεταναστεύουν. Άτομα του αναπτυσσόμενου κόσμου, κατευθύνονται προς τον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο, όπως και οι νέοι δημιουργικοί και παραγωγικοί πολίτες του αναπτυγμένου κόσμου, κατευθύνονται προς περισσότερο αναπτυγμένες δυτικές χώρες όπως οι ΗΠΑ.Οι χώρες στην ενδιάμεση περιοχή, όπως η Ελλάδα, χάνουν το παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό τους. Αυτό έγινε και στις χώρες του Ανατολικού μπλόκ. Με την πίεση των ροών από τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, το αντικαθιστούν με μετανάστες από τρίτες χώρες, υποβιβάζοντας τις παραγωγικές τους δυνατότητες στο παγκόσμιο σκηνικό.
Από ένα σημείο και μετά, ιδίως αν υποβαθμιστεί η παιδεία και η εκπαίδευση, η παραγωγικότητα μπορεί να υποβαθμιστεί σε βαθμό που να είναι μη αναστρέψιμη.
Το δημογραφικό
Τα περισσότερο αναπτυγμένα κράτη έχουν αρνητικούς δείκτες γεννητικότητας, σε αντίθεση με τα υπό ανάπτυξη. Επίσης ο πληθυσμός τους γηράσκει δημιουργώντας πίεση στο ασφαλιστικό σύστημα. Το δημογραφικό αυτό φαινόμενο, σε συνδυασμό με την κατεύθυνση των ροών, υποβιβάζει ακόμα περισσότερο την παραγωγικότητα, και δημιουργεί σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις.
Η ένταξη
Η ικανότητα απορρόφησης και ενσωμάτωσης κάθε κοινωνίας είναι πεπερασμένη.Σε αυτό παίζει σημαντικό ρόλο η εγγενής διάθεση των μεταναστών να ενσωματωθούν, ή έστω να εναρμονιστούν με την φιλοξενούσα κοινωνία. Εάν δεν υπάρχει επαρκής διάθεση, πόσο μάλλον αν εξ' αρχής η επιδίωξη είναι να φέρουν την φιλοξενούσα κοινωνία στο δικό τους πρότυπο, τότε η απορρόφηση είναι σχεδόν αδύνατη.
Μετά από ένα όριο, η ενσωμάτωση θα δημιουργήσει μια άλλη τελείως διαφορετική κοινωνία, η οποία εάν ξεφύγει από τις βασικές αρχές και τους τρόπους εφαρμογής της, θα οδηγήσει το σύνολο σε δυσχέρειες και εν τέλει δυστυχία. Για παράδειγμα η εγκατάλειψη του δυτικού δικαίου, και η εφαρμογή της σαρία.
Οι νόμοι
Οι νόμοι της Ελληνικής Πολιτείας ισχύουν χωρίς διάκριση για γηγενείς και πολιτογραφημένους Έλληνες, για μετανάστες και επισκέπτες. Τα ήθη και έθιμα των διαφόρων εθνικών, κοινωνικών και άλλων ομάδων είναι απολύτως σεβαστά και αποτελούν εθνικό πλούτο, με την προϋπόθεση να κινούνται μέσα στο πλαίσιο του Νόμου, ο οποίος και διαφυλάσσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες του ατόμου, όπως έχουν εξελιχθεί στην Ευρώπη και στον Δυτικό Κόσμο.Τα ανθρώπινα δικαιώματα
Τα ανθρώπινα δικαιώματα ανάμεσα στα άλλα, την ισότητα των φύλων, την αποδοχή και αποφυγή διακρίσεων με βάση τον γενετήσιο προσανατολισμό, την εξασφάλιση της ισότητας ευκαιριών για τους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες, τη μη άσκηση φυσικής ή ψυχολογικής βίας, την ελευθερία του λόγου, την ελευθερία θρησκευτικών πεποιθήσεων και επιλογών, τα δικαιώματα των ανηλίκων και όλο το νομικό πλαίσιο που απορρέει από αυτά (βλέπε σχετικά European Union Agency for Fundamental Rights).Η μετανάστευση στη σύγχρονη Ελλάδα – από πρόβλημα, ευκαιρία
Ελληνικές και παγκόσμιες μεταναστευτικές ροές: πρόβλημα και ευκαιρία
Μια αποσπασματική, αντιφατική ή εντελώς ανεφάρμοστη νομοθεσία που αφορά τη μετανάστευση «τσουβαλιάζει» αδιακρίτως την οικονομικά ωφέλιμη, την ιστορικά, πολιτικά και κοινωνικά επιβεβλημένη και την μη επιθυμητή διάστασή της. Το θεσμικό πλαίσιο και, κυρίως, οι διοικητικές πρακτικές που το συνοδεύουν είναι πηγή διαφθοράς και συναλλαγής σε βάρος τόσο των ίδιων των μεταναστών όσο και των Ελλήνων. Οι διαδικασίες νόμιμης μετανάστευσης είναι ασαφείς και διοικητικά απαγορευτικές, δημιουργώντας ένα ανεφάρμοστο πλαίσιο, στο οποίο οι νομικά προβλεπόμενες κυρώσεις, αν εφαρμόζονταν στην πράξη, θα οδηγούσαν το σύστημα των φυλακών σε ακαριαία κατάρρευση και θα είχαν κολοσσιαίο οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Από την άλλη μεριά, οι στην πραγματικότητα εφαρμοζόμενες άτυπες πρακτικές τρέφουν ένα περιβάλλον ανομίας, που συχνά διευκολύνει την παραμονή μεταναστών ικανών να ενταχθούν σε αυτό και την περιθωριοποίηση, σύλληψη ή απέλαση μεταναστών που θα έπρεπε να ενταχθούν, να ωφεληθούν και να ωφελήσουν την ελληνική κοινωνία.Μια σημαντική σημείωση: Δεν πρέπει να ξεχνούμε πως η μετανάστευση δεν γίνεται μόνο προς, αλλά και από τη χώρα μας.
Μόνο μια ριζική αλλαγή οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής στη χώρα μας, η οποία θα έδινε ευκαιρίες εξέλιξης και κοινωνικής ανόδου στους δημιουργικούς νέους και γενικότερα στους παραγωγικούς και δημιουργικούς ανθρώπους, από τους απλούς εργαζόμενους έως μικροεπιχειρηματίες και επιστήμονες, μπορεί να ανακόψει και να αντιστρέψει το ισοζύγιο των πληθυσμιακών ροών. Μόνο έτσι, επίσης, θα γίνει δυνατό να ελκύει η χώρα μας τους δυναμικότερους και δημιουργικότερους ανθρώπους περισσότερο από άλλες περιοχές της Ευρώπης και του κόσμου και να έχει θετικό, ποσοτικά και ποιοτικά, ισοζύγιο στις διεθνείς ανταλλαγές πληθυσμών. Το καλό κλίμα και ο μεσογειακός τρόπος ζωής είναι ισχυρά πλεονεκτήματα στην κατεύθυνση αυτή, αλλά δεν αρκούν για να αντισταθμίσουν την έλλειψη θεσμικού πλαισίου, παραγωγικής βάσης και ευκαιριών εξέλιξης.Η αντιστροφή των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών του ανθρώπινου ισοζυγίου είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη χώρα ώστε να καταστεί βιώσιμη η ανάπτυξή της.
Τέλος, είναι δεδομένο πως οι μεταναστευτικοί πληθυσμοί δημιουργούν μόνιμες γέφυρες συνεργασίας, ανταλλαγών και εμπορίου με τις χώρες προέλευσης, διευκολύνοντας σε δεύτερο χρόνο την οικονομική διείσδυση στις αγορές των χωρών αυτών. Η αξιοποίηση των μεταναστών προς την κατεύθυνση αυτή από τη χώρα υποδοχής, η οποία προϋποθέτει όμως την κοινωνική τους ένταξη, είναι βασική και αποτελεσματική στρατηγική επιλογή των ανεπτυγμένων χωρών.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται επίσης ο έλεγχος και η ρύθμιση των μεταναστευτικών ροών, που ορθολογικοποιούν και υποστηρίζουν τη διαδικασία ένταξης και ενσωμάτωσης ενώ παράλληλα αποτρέπουν ή ελαχιστοποιούν τις αρνητικές παρενέργειες.
Οι θέσεις
Οι Αρχές
Στο πεδίο των αρχών, επιδίωξη είναι η ευημερία της ανθρωπότητας, που εκφράζεται στις κοινωνίες με τις κατευθυντήριες αρχές του δυτικού πολιτισμού, του ανθρωπισμού, του δικαίου, της ελευθερίας, της αναλογικής κατανομής δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Είναι το σύστημα αξιών που μέχρι στιγμής επιτυγχάνει την καλύτερη δυνατή ελευθερία, ευημερία και ευτυχία στη ζωή των ανθρώπων.
Η εφαρμογή των παραπάνω γίνεται από τον λαό και τον τρόπο διακυβέρνησης. Χρειάζεται η πλειοψηφία του λαού να διαθέτει κοινό πολιτιστικό υπόβαθρο στο πεδίο των αρχών, συνοχή, και διαχρονική ενότητα.
Αυτά περιλαμβάνουν, ανάμεσα στα άλλα, την ισότητα των φύλων, την αποδοχή και αποφυγή διακρίσεων με βάση τον γενετήσιο προσανατολισμό, την εξασφάλιση της ισότητας ευκαιριών για τους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες, τη μη άσκηση φυσικής ή ψυχολογικής βίας, την ελευθερία του λόγου, την ελευθερία θρησκευτικών πεποιθήσεων και επιλογών, τα δικαιώματα των ανηλίκων και όλο το νομικό πλαίσιο που απορρέει από αυτά (βλέπε σχετικά European Union Agency for Fundamental Rights).
Εφαρμογή
Στο πεδίο εφαρμογής, αυτό επιτυγχάνεται με την λειτουργία ενός κράτους (δυτικού τύπου) με ανεξάρτητη λειτουργία νομοθετικής, δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας, εκλογές για την ανάδειξη αρχών, εκπροσώπηση όλων των ομάδων, προστασία των αδυνάτων.Το αυτονόητο
Οι νόμοι της Ελληνικής Πολιτείας ισχύουν χωρίς διάκριση για γηγενείς και πολιτογραφημένους Έλληνες, για μετανάστες και επισκέπτες. Τα ήθη και έθιμα των διαφόρων εθνικών, κοινωνικών και άλλων ομάδων είναι απολύτως σεβαστά και αποτελούν εθνικό πλούτο, με την προϋπόθεση να κινούνται μέσα στο πλαίσιο του Νόμου και του απόλυτου σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες του ατόμου, όπως έχουν εξελιχθεί στην Ευρώπη και στον Δυτικό Κόσμο.Αυτά περιλαμβάνουν, ανάμεσα στα άλλα, την ισότητα των φύλων, την αποδοχή και αποφυγή διακρίσεων με βάση τον γενετήσιο προσανατολισμό, την εξασφάλιση της ισότητας ευκαιριών για τους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες, τη μη άσκηση φυσικής ή ψυχολογικής βίας, την ελευθερία του λόγου, την ελευθερία θρησκευτικών πεποιθήσεων και επιλογών, τα δικαιώματα των ανηλίκων και όλο το νομικό πλαίσιο που απορρέει από αυτά (βλέπε σχετικά European Union Agency for Fundamental Rights).
Οι πρόσφυγες
Η τήρηση των διεθνών κανόνων όσον αφορά τους πρόσφυγες είναι αυτονόητη υποχρέωση της χώρας. Η ετήσια αποτίμηση της κατάστασης, όπως την κάνει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, φωτίζει τις απαραίτητες μελλοντικές βελτιώσεις, τις οποίες συνοψίζουμε εδώ.Κέντρα Πρώτης Υποδοχής
- Ιδρυση και λειτουργία περισσότερων Κέντρων Πρώτης Υποδοχής σε όλα τα καίρια σημεία εισόδου της χώρας, με άμεση προτεραιότητα τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα. Αυτό θα εξασφαλίσει πως όλοι οι υπήκοοι τρίτων χωρών θα λαμβάνουν έγκαιρη προστασία, κάλυψη των αναγκών τους και εξέταση των αιτημάτων τους. Κατάργηση των διαδικασιών τριών ταχυτήτων, δημιουργία δομών που θα είναι σχεδιασμένες στα πρότυπα της νομοθεσίας της Ε.Ε.
- Εξασφάλιση ενιαίου καθεστώτος ίδρυσης και λειτουργίας (προϋποθέσεις λειτουργίας και πιστοποίησης αυτών, πρότυποι κανόνες λειτουργίας κ.ά.), ώστε να εξασφαλίζεται ομογενοποίηση των πρακτικών.
- Στελέχωση των Κέντρων με ανθρώπινο δυναμικό διαφόρων ειδικοτήτων (ιατροφαρμακευτική, κοινωνική, νομική και ψυχολογική στήριξη) το οποίο θα κάνει ορθή καταγραφή, θα ενημερώνει τους ανθρώπους για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους στη γλώσσα που κατανοούν, θα καλύπτει τις βασικές ανθρωπιστικές τους ανάγκες και θα προχωράει σε ενέργειες για περαιτέρω παραπομπή τους.
- Βελτίωση της ποιότητας στην εξέταση των αιτημάτων σε πρώτο και δεύτερο βαθμό: εκκαθάριση των εκκρεμών υποθέσεων, απεμπλοκή της αστυνομίας από τις διαδικασίες, αναβάθμιση των συνεντεύξεων, παροχή υπηρεσιών διερμηνείας και διεξοδική ανάλυση των λόγων που οδηγούν σε κάθε απόφαση καθώς και τεκμηρίωση αυτών. Μείωση του χρόνου εξέτασης των υποθέσεων από την υποβολή μέχρι την οριστική απόφαση. Σημαντικός είναι ο διαχωρισμός των αιτημάτων που απαντούν σε καθεστώς προσφυγικού ή επικουρικής προστασίας.
- Στρατηγικός συνδυασμός και συντονισμός των συναρμόδιων Υπουργείων καθώς και των Αρχών που θα συνεργάζονται με τα Κέντρα. Μόνιμη και συστηματική χρηματοδότηση που δεν θα απειλεί τη βιωσιμότητά τους.
- Δημιουργία επιπλέον θέσεων σε ανοιχτές δομές υποδοχής.
- Προστασία των ασυνόδευτων παιδιών και της οικογένειας, εκπροσώπησή τους σε όλες τις διαδικασίες που τους αφορούν.
Διοικητική Κράτηση
Βραχείες διαδικασίες διοικητικής κράτησης και μόνον εφόσον κάτι τέτοιο εξυπηρετεί, σε εύλογο χρονικό διάστημα, τον σκοπό της αναγκαίας απομάκρυνσης από τη χώρα. Ταυτόχρονη βελτίωση των συνθηκών, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, την ασφάλεια και την προστασία της ζωής.Αποφυγή μετατροπής των κέντρων κράτησης σε αποθήκες ψυχών, μέσα στις οποίες θα στοιβάζονται άνθρωποι διαφορετικών αναγκών ή παιδιά. Διαχωρισμός περιπτώσεων, εξατομικευμένη φροντίδα.
'Εγκυρη, επαρκής και σε ατομική βάση αιτιολόγηση για τους λόγους κράτησης.
Ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας για την κράτηση των αιτούντων διεθνούς προστασίας, άμεση διεκπεραίωση των αιτημάτων τους.
Νομοθετική ρύθμιση για την προστασία των θυμάτων, θεσμική αντιμετώπιση της ρατσιστικής βίας, δημιουργία ανεξάρτητου μηχανισμού αποτελεσματικής διερεύνησης των καταγγελιών για αστυνομική βία και αυθαιρεσία.
Συμπερίληψη των δικαιούχων διεθνούς προστασίας στα διάφορα μέτρα κοινωνικής πολιτικής για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Υπηρεσίες Ασύλου
- Σε δεύτερο βαθμό, εύκολη πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου των ενδιαφερομένων, και περαιτέρω ενεργοποίηση των Περιφερειακών Γραφείων ασύλου. Κάλυψη των γεωγραφικών περιοχών για τις οποίες υπάρχουν ενδείξεις ότι συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό αλλοδαπών.
- Απλοποίηση των διαδικασιών και της γραφειοκρατίας, προκειμένου να γίνεται ευκολότερη η υπογραφή των αναγκαίων κανονιστικών πράξεων για την έκδοση αδειών διαμονής και ταξιδιωτικών εγγράφων στους δικαιούχους διεθνούς προστασίας, έτσι ώστε τα πρόσωπα αυτά να μπορούν να ασκήσουν τα κατά νόμο δικαιώματά τους.
- Επικαιροποίηση και τήρηση φυσικού και ηλεκτρονικού αρχείου. Αποφυγή αναβολών εξέτασης των υποθέσεων που οδηγεί στην εξαφάνιση ή τη μη απόλαυση των δικαιωμάτων των αιτούντων. Ασφαλές και σε σύντομο χρονικό διάστημα κλείσιμο των υποθέσεων που εκκρεμούν από παλαιότερες διαδικασίες.
- Ενδελεχής έρευνα αναφορικά με τις καταγγελίες για άτυπες αναγκαστικές επιστροφές ανθρώπων που είχαν εισέλθει στην ελληνική επικράτεια και επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία έξω από το προβλεπόμενο πλαίσιο της εθνικής, ευρωπαϊκής και διεθνούς νομοθεσίας και οπωσδήποτε επαγρύπνηση για τη μη επανάληψη τέτοιων φαινομένων.
- Η «Δημιουργία, ξανά!», τέλος, προτείνει, καταρχάς στο επίπεδο της Ευρώπης (και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως μοχλού πίεσης), την δημιουργία ενός Διεθνούς Ταμείου για τους πρόσφυγες, με συνεισφορά όλων των χωρών ανάλογα με το ΑΕΠ τους. Τα συσσωρευμένα κεφάλαια του Ταμείου, που θα λειτουργεί υπό την εποπτεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ ή ως ανεξάρτητος οργανισμός, θα χρηματοδοτούν τις χώρες υποδοχής προσφύγων στη βάση συγκεκριμένων όρων και συνθηκών υποδοχής που θα θέτει ο οργανισμός και οι οποίοι θα αποτελούν τους βασικούς όρους του σχετικού νομικού πλαισίου. Έτσι θα ξεπεραστεί η άδικη και άκαιρη διακυβερνητική δράση που υπάρχει σήμερα (οι κυβερνήσεις συνεισφέρουν κατά περίπτωση, σε συνεργασία και διαπραγμάτευση με την εκάστοτε χώρα υποδοχής), η οποία κάνει τους πρόσφυγες αντικείμενο εκβιασμού και φθηνού, όσο και απάνθρωπου, πολιτικοοικονομικού παζαριού. Η δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού με τα δικά του κεφάλαια, τεχνογνωσία διαχείρισης κρίσεων, δικαιοδοσία πιστοποίησης και καθοδήγησης των Μη Κυβερνητικών Οργανισμών που έχουν τη δική τους τεχνογνωσία παρέμβασης και δυνατότητα υποστήριξης στα κράτη υποδοχής μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες ώστε να έχουν αυτά πρόσβαση στα κεφάλαια του Ταμείου, φαίνεται να είναι ο πιό δίκαιος και αποτελεσματικός τρόπος για τη στήριξη των προσφύγων και την παγκόσμια κατανομή του κόστους της, αλλά και για την πιστή εφαρμογή των διαδικασιών προστασίας και ασύλου. Αυτή είναι μια ιδέα στην οποία η Ελλάδα θα μπορούσε, τόσο λόγω της τωρινής συγκυρίας όσο και λόγω της δικής της προσφυγικής ιστορίας, να πρωτοστατήσει στην Ευρώπη, ώστε αυτή να υιοθετηθεί και να προωθηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση στα Διεθνή φόρα.
Οικονομικά δεδομένα και ρύθμιση των μεταναστευτικών ροών
Οι μεταναστευτικές ροές έχουν διάφορες πηγές:
Α. Τις διαφορές επιπέδου ζωής και αμοιβών. Αυτές χωρίζονται σε μακροχρόνιες, λόγω συνολικού επιπέδου ανάπτυξης, όπως αυτές μεταξύ ανεπτυγμένων, αναπτυσσόμενων και υπανάπτυκτων χωρών, και βραχυχρόνιες, λόγω των οικονομικών κύκλων και κρίσεων σε οικονομίες με παρόμοια χαρακτηριστικά, όπως οι Ευρωπαϊκές.Β. Τις έκτακτες, δραματικές αλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης σε συγκεκριμένες περιοχές του κόσμου (πχ οικονομικές καταστροφές, όπως στην περίπτωση της Αργεντινής)
Γ. Πολιτικά γεγονότα αστάθειας και καταπίεσης σε σχετικά πλούσιες χώρες με έντονα δυτικά χαρακτηριστικά (όπως το Ιράν)
Δ. Καταστροφικά πολιτικά γεγονότα, όπως πόλεμοι και γενοκτονίες (Συρία, Γιουγκοσλαβία, Αφρική)
Οι δυναμικές οικονομίες και κοινωνίες (Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Σκανδιναβικές χώρες, Iταλία, Καναδάς, ΗΠΑ) αξιοποιούν για την ανάπτυξή τους την ελεγχόμενη και υπό όρους μετανάστευση καθώς:
α) Οι μετανάστες βρίσκονται συνήθως σε παραγωγική ηλικία, συνεπώς η χώρα υποδοχής εισάγει ανθρώπους στων οποίων την εκπαίδευση και ανατροφή δεν έχει επενδύσει.
β) Οι χώρες αυτές εμπλουτίζουν το παραγωγικό τους δυναμικό σε τομείς όπου η εξέλιξη τους έχει στερήσει το πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες ανεπτυγμένες χώρες (ειδικότητες όπως πληροφορικοί, ερευνητές, επιχειρηματίες, έμποροι, άλλο εργατικό δυναμικό). Πρέπει να σημειωθεί πως η μεταφορά ορισμένων μόνο τμημάτων της παραγωγής σε κάποια άλλη χώρα προέλευσης μέσω outsourcing (όπως λογιστικά ή software development στην Ινδία, τη Ρωσία κλπ) δεν αποκαθιστά πάντα το πλεονέκτημα στην αλυσίδα παραγωγής, γιατί σημαίνει και εκροή πόρων προς άλλη οικονομία για την αγορά των υπηρεσιών, ενώ παράλληλα απαιτεί υψηλό κόστος επίβλεψης. Οι επιχειρήσεις συχνά οδηγούνται να μεταναστεύσουν στο σύνολό τους στις οικονομίες αυτές, παίρνοντας μαζί τους πλούτο και θέσεις εργασίας από τις ίδιες τις ανεπτυγμένες χώρες.
γ) Εμπλουτίζουν την εργασιακή και παραγωγική κουλτούρα σε τομείς όπου η τεχνογνωσία ή ο επαγγελματικός προσανατολισμός έχει υποχωρήσει λόγω εξέλιξης (πχ αγροτικές και κατασκευαστικές/χειρωνακτικές εργασίες, υποστηρικτικά επαγγέλματα φροντίδας) ή τομείς όπου η προσέγγιση της παραγωγικής εργασίας είναι διαφορετική στις χώρες προέλευσης (πχ οργάνωση παραγωγής, μάνατζμεντ, πληροφορική κλπ). Αυτό έχει ως συνέπεια την εισαγωγή διαφόρων καινοτομιών στο παραγωγικό δυναμικό των χωρών υποδοχής, από τα απλά επαγγέλματα, όπως το εμπόριο, ως τις πιο σύνθετες δραστηριότητες, όπως η οικονομία, η έρευνα και η καινοτομία.
δ) Βελτιώνουν την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
ε) Η επιθυμία των περισσότερων μεταναστών να ενταχθούν τους δημιουργεί εσωτερικά κίνητρα προσαρμογής, η δε συνύπαρξη και αλληλεπίδραση εθνοτήτων είναι για τις χώρες υποδοχής παράγοντας ανάπτυξης αυτοπεποίθησης, καινοτόμου πνεύματος και εξωστρέφειας, όπως είναι εύκολο να παρατηρηθεί παγκόσμια στις δυναμικές κοινωνίες.
Η αυξημένη κινητικότητα εγκυμονεί όμως και κινδύνους όταν γίνεται ανεξέλεγκτα σε έκταση και ποιότητα:
α) Μειωμένη πολιτιστική συμβατότητα των πρώτων γενεών μεταναστών και υψηλό κοινωνικό κόστος ένταξής τους. Πρέπει να σημειωθεί εδώ πως ένας βαθμός πολιτιστικής ασυμβατότητας μπορεί να είναι παράγοντας προόδου, παρά τις τυχόν προστριβές, όταν οι νέοι μετανάστες προέρχονται από κοινωνικά και πολιτισμικά εξελιγμένους πληθυσμούς, όπως συνέβη με την υποδοχή των προσφύγων από τη Μικρά Ασία στη συγκριτικά λιγότερο αναπτυγμένη ελλαδική χερσόνησο της εποχής. Παρόμοια στοιχεία, για παράδειγμα, έχει η μετανάστευση στη Δύση από περιοχές της Κίνας και της Νοτιοανατολικής Ασίας, την Ταϊλάνδη, τη Μαλαισία, κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής κλπ. Η μετανάστευση εξαιρετικά καταρτισμένου και φιλόδοξου παραγωγικού δυναμικού από τη Ρωσία ή το Ιράν συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική και επιστημονική ανάπτυξη της Δύσης τα τελευταία χρόνια.
Δημιουργούνται όμως προβλήματα, όταν οι πληθυσμοί προέρχονται από περιοχές και κοινωνίες με πολιτιστικά και κοινωνικά δεδομένα που έχουν σημαντικό βαθμό υστέρησης στην εξέλιξη σε σχέση με τα Ευρωπαϊκά, όπως συμβαίνει με ορισμένες κατηγορίες μεταναστών στη χώρα μας σήμερα. Αυτή η κατάσταση απαιτεί πολύ μεγαλύτερο οικονομικό και κοινωνικό κόστος ένταξης και προσαρμογής.
Η επιλεκτικότητα και δυνατότητα προσαρμογής των μηχανισμών προσέλκυσης, υποδοχής ή αποτροπής με βάση τα δεδομένα αυτά πρέπει να είναι η καίρια παράμετρος της μεταναστευτικής πολιτικής.
Η εξειδίκευση και η αποφυγή στερεοτύπων, η συλλογή, ανάλυση και αξιοποίηση κοινωνικών και οικονομικών στοιχείων, η ευελιξία στη διαχείριση των νέων δεδομένων όπως προκύπτουν, είναι βασικές προϋποθέσεις για τον καθορισμό του πλαισίου νόμιμης μετανάστευσης στη χώρα υποδοχής ανάλογα με τη χώρα προέλευσης, αλλά πολλές φορές ανάλογα και με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά πληθυσμών εντός της χώρας προέλευσης, όταν αφορά χώρες με μεγάλες κοινωνικές διαφοροποιήσεις.
Η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, ο Καναδάς, η Γερμανία, η Σουηδία, η Ολλανδία είναι χώρες με συστήματα που λειτουργούν με μικρότερη η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα προς την κατεύθυνση αυτή, στοιχεία των οποίων μπορούν να εξεταστούν και να προσαρμοστούν στη χώρα μας.
β) Υπερπροσφορά εργασίας με κατάρρευση των αμοιβών και μετατροπή της οικονομίας σε οικονομία χαμηλών αμοιβών και, κατά συνέπεια, χαμηλής ζήτησης καινοτομίας για την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Αυτό δημιουργεί, επίσης, αισθήματα εχθρότητας από τους τοπικούς πληθυσμούς που συνδέουν τη μείωση των εισοδημάτων τους με την παρουσία των μεταναστών.
Τα πιο πάνω, ακόμα περισσότερο σε συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής κρίσης και θεσμικής έκπτωσης, οδηγούν σε κοινωνικές εντάσεις, δυσλειτουργία των μηχανισμών ενσωμάτωσης, κοινωνική και οικονομική περιθωριοποίηση και ανάδυση φαινομένων παραβατικότητας και εγκληματικότητας. Αυτά με τη σειρά τους υποδαυλίζουν αμοιβαίες περιχαρακώσεις, ανάδυση στερεοτύπων και φαύλο κύκλο κοινωνικής δυσλειτουργίας.
Για να αξιοποιηθούν με τρόπο παραγωγικό και αναπτυξιακό οι ευκαιρίες που συνδέονται με τις μεταναστευτικές ροές από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και να ελεγχθούν οι κίνδυνοι, χρειάζεται ένα ρυθμιστικό πλαίσιο το οποίο να συνδυάζει τα κατάλληλα οικονομικά και κοινωνικά κίνητρα ποιοτικής αντιστροφής του ισοζυγίου μεταναστευτικών ροών.
Συνοπτικά πρέπει να αναπτύξουμε :
Α. Σαφές πλαίσιο νόμιμης μετανάστευσης από τρίτες χώρες
Β. Πολιτικές ελέγχου της μεταναστευτικής ροής
Γ. Ισχυρές και ρεαλιστικές πολιτικές ένταξης.
Α. Σαφές πλαίσιο νόμιμης μετανάστευσης από τρίτες χώρες.
Θα πρέπει να οριστούν διαφανή κριτήρια και διαδικασίες για την κατάταξη των μεταναστών ανάλογα με τις χώρες προέλευσης. Οπωσδήποτε, θα χρειαστεί αναλυτική και κατά περίπτωση επεξεργασία με βάση την ακόλουθη προτεινόμενη κατάταξη:- Ευρωπαϊκές χώρες που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Ρωσία.
- Χώρες που έχουν το status υποψήφιας προς ένταξη χώρας ή βρίσκονται στη διαδικασία απόδοσης του status αυτού, όπως Σερβία, Βοσνία, Ουκρανία, Μολδαβία.
- Χώρες με ιδιαίτερους πολιτιστικούς και πολιτικούς δεσμούς με την Ελλάδα όπως ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, μερικές χώρες της Λατινικής Αμερικής και χώρες μέλη του ΟΟΣΑ.
- Γειτονικές χώρες με σημαντικούς οικονομικούς και πολιτιστικούς δεσμούς, όπως η Αλβανία.
- Περιπτώσεις που εμπίπτουν στις ανωτέρω κατηγορίες αλλά έχουν ειδικά χαρακτηριστικά και για τις οποίες συνεπώς απαιτούνται ειδικές πολιτικές και χειρισμοί, όπως η Τουρκία
- Αναπτυσσόμενες χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας με σημαντικό δυναμικό ανάπτυξης διακρατικών συνεργασιών και εμπορίου.
- Λοιπές χώρες, όπου χρειάζεται η επεξεργασία εξειδικευμένης πολιτικής ανά χώρα προέλευσης
Β. Πολιτικές ελέγχου της μεταναστευτικής ροής.
Είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν άμεσα προληπτικές, πρωτίστως, αλλά και αποτελεσματικές κατασταλτικές πολιτικές ελέγχου της εκτός του σαφώς καθορισμένου νόμιμου πλαισίου μεταναστευτικής ροής.Συγκεκριμένα, προτείνουμε:
α) Συνοριακή αποτροπή, που ενδεικτικά μπορεί να περιλαμβάνει:
- Φράχτη στον Έβρο, με τεχνικά μέσα επιτήρησης και αποτροπής.
- Περιπολίες εδάφους με συνεργασία Στρατού – Αστυνομίας – FRONTEX
- Δορυφορική επιτήρηση θαλασσίων συνόρων.
- Περιπολίες σκαφών του Λιμενικού και του Πολεμικού Ναυτικού
β) Διαχείριση μεταναστών χωρίς άδεια παραμονής. Εντοπισμός και κατάταξή τους σε τρεις κατηγορίες:
- Πρόσφυγες, που καλύπτονται από τις διεθνείς συνθήκες.
- Πιθανώς αποδεκτοί μετανάστες (συμφωνίες με άλλες χώρες υποδοχής, ατομικά χαρακτηριστικά, κοινωνική συνάφεια, κτλ. βάσει του πλαισίου ανά χώρα προέλευσης)
- Άτομα προς άμεση και οριστική απέλαση.
γ) Αναδιαπραγμάτευση των Ευρωπαϊκών συνθηκών. Η βάση θα πρέπει να είναι η ιδιαίτερη μεταχείριση που χρειάζονται οι συνοριακές χώρες της Ευρώπης που επιβαρύνονται υπέρμετρα, στο πλαίσιο αξιοποίησης των θετικών στοιχείων της μετανάστευσης και επιμερισμού των αρνητικών επιπτώσεων. Αυτό μπορεί να επιτύχει με τα παρακάτω:
- Τήρηση των μέχρι τώρα συμφωνηθέντων (καλλιέργεια αξιοπιστίας)
- Συγκρότηση πολιτικών συμμαχιών.
- Δημιουργία προτάσεων σε επιχειρησιακό επίπεδο προς άμεση εφαρμογή και θεσμικό.
- Υποβολή των θεσμικών προτάσεων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Κοινοβούλιο..
Τέτοιες προτάσεις αναδιαπραγμάτευσης, θα πρέπει να στοχεύουν στην τελική θέσπιση Ενιαίας Ευρωπαϊκής Μεταναστευτικής Πολιτικής. Η πολιτική αυτή θα πρέπει να ρυθμίζει τις μεταναστευτικές ροές από / προς Ευρώπη εξασφαλίζοντας το ισοζύγιο παραγωγικού δυναμικού, σε σχέση με τα δημογραφικά στοιχεία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ενδιάμεσες κοινές Ευρωπαϊκές πολιτικές, που κωδικοποιημένα, μπορεί να αφορούν:
- Αλλαγές στις αρμοδιότητες μεταναστευτικής πολιτικής μεταξύ κρατών μελών και Ένωσης.
- Συμφωνίες επιστροφής με τις χώρες που συνορεύουν με την Ευρώπη.
- Φύλαξη συνόρων.
- Υποδοχή και επιμερισμός προσφύγων.
- Ενδιάμεσες συνθήκες κράτησης, επιστροφής, ή προώθησης σε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα.
δ) Κατάργηση της ποινής φυλάκισης. Έως την κατάταξη των μεταναστών σε κάποια από τις πιο πάνω κατηγορίες, η κράτηση τους πρέπει γίνεται σε κατάλληλους χώρους, υπό Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και εποπτεία.
Γ. Ισχυρές και ρεαλιστικές πολιτικές ένταξης
1. Οικονομικά κίνητρα
Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους ελέγχου των ροών οικονομικής μετανάστευσης είναι ο κατώτατος μισθός, όταν ορίζεται σε επίπεδο που η οικονομία μπορεί να υποστηρίξει, σε συνάρτηση με την παραγωγικότητα, ώστε να διατηρείται ή βελτιώνεται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.Στην Ελλάδα το κόστος εργασίας, είναι υπέρμετρα επιβαρυμένο με μη ανταποδοτικές ασφαλιστικές εισφορές, και είναι δυσανάλογο με την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας είναι στην 91η θέση, κάτω από αυτή της Ουκρανίας (84η), της Μολδαβίας (89η) και της Ναμίμπια (90η), στην καινοτομία στην 81η.
Το ύψος του μισθού, είναι ένας από τους συντελεστές της παραγωγικότητας, και όχι ο πιο κρίσιμος. Είναι όμως συντελεστής και προτείνουμε τη μείωση των υπέρμετρων επιβαρύνσεων της μισθοδοσίας και όχι στην περαιτέρω μείωση της αμοιβής των εργαζομένων. Η αμοιβή των εργαζομένων θα είναι η πρώτη που θα ανακάμψει από την αύξηση της παραγωγικότητας.
2. Πολιτικές ένταξης των μεταναστών.
Α. Κοινωνική και πολιτιστική ένταξη
Υπάρχει η καλή εκδοχή του αβίαστου σεβασμού και της αναγνώρισης μιας άλλης κουλτούρας, όπως εκδηλώνονται σε μιαν ομοιογενή κοινότητα και επισφραγίζονται με την απολαβή ίσων δικαιωμάτων για τα μέλη των μειονοτικών/μεταναστευτικών ομάδων. Η ενσωμάτωση του «διαφορετικού» σημαίνει συνοχή, διεύρυνση των συνόρων και ίσες ευκαιρίες επαγγελματικής απασχόλησης.Υπάρχει όμως πάντοτε και το ενδεχόμενο της συνύπαρξης διαφορετικών ομάδων μέσα σε μια ευρύτερη κοινωνία που παλεύει ανάμεσα στην ορθότητα και τον φόβο αλλοίωσης της ταυτότητάς της. Σε αυτή την περίπτωση η ισότητα είναι νομότυπη, αλλά δεν υπάρχει αποδοχή της διαφορετικότητας ώστε τα μέλη των ομάδων να μπορούν να είναι ενεργά κύτταρα της κοινωνίας.
Η ενσωμάτωση του μεταναστευτικού πληθυσμού γίνεται μέσα από παράλληλες διαδικασίες εξοικείωσης μεταξύ των πολιτισμών και αγώνων ένταξης στην αγορά εργασίας. Επομένως, το κράτος καλείται να φτιάξει ένα διευρυμένο πλαίσιο από υποστηρικτικές δομές και εκπαιδευτικούς στόχους για τους ανθρώπους που αναζητούν μια νέα πατρίδα και να πάψει να τους αντιμετωπίζει ως φτηνό εργατικό δυναμικό μέσα σε ένα εχθρικό περιβάλλον που δεν τους αναγνωρίζει δικαιώματα. Σύμφωνα με εκτεταμένες και έγκυρες έρευνες, οι παράγοντες που καθορίζουν την ένταξη σε μια κοινωνία είναι:
- Νομιμοποίηση
- Γλώσσα
- Απασχόληση
- Κατοικία
- Οικογένεια
- Πολιτισμική και θρησκευτική ιδιαιτερότητα
- Άτυπες κοινωνικές σχέσεις
Ας λάβουμε υπόψη μας ότι και εδώ το Ελληνικό κράτος, όπως σε πολλές άλλες περιπτώσεις, ενεργεί κυρίως a posteriori, δηλαδή κατόπιν αυθαιρεσιών και καταπάτησης των νόμων που το ίδιο αδυνατεί να διαφυλάξει. Το μεγαλύτερο αγκάθι στην ενσωμάτωση των μεταναστών αποτελεί φυσικά ο δαιδαλώδης γραφειοκρατικός δρόμος προς τη νομιμοποίηση, πράγμα που αποθαρρύνει αρκετούς από το να διεκδικήσουν μια καλή ζωή μακριά από την ανεπίσημη οικονομία.
Επιπλέον, απαιτούνται μια σειρά από μέτρα για την εξοικείωση των πληθυσμών μεταξύ τους με σκοπό τη γρηγορότερη εξέλιξή τους σε αρμονικές κοινότητες:
- Επαρκής αντιπροσώπευση των ανθρώπων αυτών σε κάθε βήμα του κοινωνικού βίου. Αναγνώριση του δικαιώματος λόγου
- Διασυνοριακή και διακρατική συνεργασία πάνω στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μειονότητες
- Μελέτη των συνθηκών ένταξης των μεταναστών στην αγορά εργασίας και αποτύπωση των εργασιακών διαδρομών τους
- Ενίσχυση τοπικών και περιφερειακών δομών για τη λήψη αποφάσεων μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες
- Εκπαίδευση, εξοικείωση με διαφορετικά αντικείμενα εργασίας
- Υποστήριξη της επιχειρηματικότητας των μεταναστών ώστε να διευκολυνθεί η προσαρμογή τους στο νέο περιβάλλον και να αποφευχθεί η γκετοποίηση τους
- Αναβαθμισμένος ρόλος του σχολείου που θα αναλάβει την εκπαίδευση των παιδιών των μεταναστών, προώθηση της πολυγλωσσίας
Β. Θεσμική ένταξη
Πλήρης ένταξη στην ελληνική κοινωνία των εγκατεστημένων μεταναστών, και κυρίως αυτών της δεύτερης γενιάς, με σεβασμό και προσπάθεια διατήρησης των θετικών στοιχείων της πολιτιστικής μνήμης που εμπλουτίζουν την παραγωγικότητα των σύγχρονων κοινωνιών και διευκολύνουν την οικοδόμηση διεθνών δικτύων προς άλλες οικονομίες και αγορές. Τα δικαιώματα και οι ευθύνες είναι ουσιώδης μηχανισμός ένταξης και όχι έπαθλο. Τυχόν απώλεια των ανθρώπων που έχουν εγκατασταθεί εδώ, είτε κοινωνική είτε και φυσική είναι καταστροφική. Η κοινωνική απώλεια μέσω του αποκλεισμού τους μεγαλώνει τις εντάσεις. Η φυσική τους απώλεια (ήδη οι καλύτεροι φεύγουν μαζί με τους ελληνικής καταγωγής νέους) λιγοστεύει το παραγωγικό δυναμικό. Και τα δυο φτωχαίνουν τη χώρα. Η πλήρης πολιτική, οικονομική και κοινωνική ένταξή τους είναι προϋπόθεση επιβίωσης για την ελληνική κοινωνία και οικονομία που γερνά, αφού οι μακροχρόνια μετανάστες, όπως συμβαίνει παγκόσμια, σταδιακά θα ταυτιστούν με τα συμφέροντα και την οπτική του εγκατεστημένου πληθυσμού.Εφόσον έχει γονέα/γονείς που είναι νόμιμα εγκατεστημένος/οι στη χώρα, ένα παιδί που έχει γεννηθεί στην Ελλάδα αποκτά την ιθαγένεια με αίτηση των γονέων του με τη συμπλήρωση των 5 ετών νόμιμης διαμονής του/ς.
Σε περίπτωση που το παιδί έχει γεννηθεί εκτός Ελλάδας αλλά οι γονείς του διαμένουν νόμιμα στην χώρα, δύναται να λάβει με αίτηση των γονέων του την ιθαγένεια, με την ολοκλήρωση τουλάχιστον εξαετούς φοίτησής του σε Ελληνικό σχολείο. Έχει επίσης τη δυνατότητα (εφόσον οι γονείς του δεν κάνουν χρήση της δυνατότητας να το πολιτογραφήσουν νωρίτερα ή αν δεν έχει γονείς) να πολιτογραφηθεί αυτοβούλως στα 16 του χρόνια.
Για τους μετανάστες πρώτης γενιάς από τρίτες χώρες προτείνεται η αυτόματη ανανέωση της πενταετούς άδειας παραμονής με δεκαετή, εφόσον δεν υπάρχουν στοιχεία εγκληματικών δραστηριοτήτων ή άλλα αντικειμενικά στοιχεία που να καθιστούν αναγκαία την απέλασή τους. Αυτό δημιουργεί κίνητρο ένταξης και αίσθηση του ανήκειν καθώς ενισχύει την προσωπική δέσμευση και επένδυση προοπτικής ζωής στον τόπο και τον πολιτισμό του.
Ο χρόνος της δυνατότητας αίτησης για τη χορήγηση της ιθαγένειας ορίζεται με τρόπο δυναμικό και με βασικό κριτήριο τη χώρα προέλευσης, ξεκινώντας από την ημερομηνία χορήγησης της πρώτης ανανέωσης της άδειας παραμονής έως και κατ’ ανώτατο δέκα χρόνια αργότερα (5-15 χρόνια συνολικά). Η ιθαγένεια χορηγείται, με βάση μια διαδικασία που ολοκληρώνεται το αργότερο έξι μήνες από την ημερομηνία αίτησης, μετά από αντικειμενικές εξετάσεις στη γλώσσα και τον πολιτισμό της χώρας στο επίπεδο του μέσου Έλληνα πολίτη. Η διαδικασία αυτή δεν είναι απαραίτητη εάν ο μετανάστης έχει συμπληρώσει έξι χρόνια επιτυχούς φοίτησης σε ελληνικό σχολείο ή έχει αποφοιτήσει από Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της χώρας.
Για τους μετανάστες από χώρες της Ε.Ε. και ζώνης της ΕΖΕΣ δυνατότητα υποβολής αίτησης χορήγησης της ιθαγένειας δίνεται στα πέντε χρόνια από τη μόνιμη εγκατάστασή τους στη χώρα ή στα τέσσερα χρόνια, εφόσον είναι απόφοιτοι Ελληνικού Ανώτερου ή Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος.
Συμπεράσματα
Η χώρα μας, στο γύρισμα του αιώνα, κλείνει μια σημαντική σελίδα της δημογραφικής της ιστορίας. Έχει πλέον ολοκληρώσει τη δημογραφική της μετάβαση και τόσο οι πληθυσμιακές της δομές, όσο και η πορεία των βασικών δημογραφικών συνιστωσών ελάχιστα διαφέρουν από αυτές των πλέον ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη μας. Η Ελλάδα είναι μια χώρα υποδοχής μεταναστών, ο μέσος όρος ζωής είναι από τους υψηλότερους στην Ευρώπη και η γονιμότητα βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, επίπεδα που δεν επιτρέπουν την αναπλήρωση των γενεών. Κατ’ επέκταση, στην πολύ πιθανή περίπτωση που αυτό δεν αντιστραφεί και ανεξαρτήτως σχετικών κυβερνητικών παρεμβάσεων, που θα είχαν βεβαίως τη χρησιμότητα τους, η όποια μελλοντική αύξηση του πληθυσμού θα είναι κυρίως απόρροια θετικών μεταναστευτικών ισοζυγίων.Ταυτόχρονα, η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από την ιδιαίτερα άνιση γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού της (στον νομό Αττικής π.χ που καταλαμβάνει μόλις το 3% της επιφάνειας της χώρας συγκεντρώνονται το 2001 3,8 από τα 11 εκατομμύρια των κατοίκων της χώρας, δηλαδή το 35%, έναντι του 16% το 1940).
Τέλος, όπως και οι άλλες ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη μας, «γερνάει» και η δημογραφική αυτή γήρανση είναι μη αναστρέψιμη, στο βαθμό που όλο και περισσότερο θα οφείλεται στην αύξηση του μέσου όρου ζωής.
Επομένως, η Ελλάδα αντιμετωπίζει τρεις μείζονες δημογραφικές προκλήσεις:
- την πληθυσμιακή ερήμωση ολόκληρων περιοχών,
- τη «διαχείριση» της δημογραφικής γήρανσης (τους τρόπους που θα βρει αφενός μεν για να επιβραδύνει τους ρυθμούς της, αφετέρου δε για να αξιοποιήσει το τεράστιο απόθεμα των ανθρώπινων πόρων που αντιπροσωπεύουν τα ηλικιωμένα άτομα) και, τέλος,
- τη διαχείριση των μεταναστευτικών ρευμάτων, με την υιοθέτηση μεταναστευτικών πολιτικών που θα λαμβάνουν υπόψιν το διεθνές και βαλκανικό περιβάλλον και θα επιτρέπουν παράλληλα την εκπλήρωση τόσο των δημογραφικών, όσο και των κοινωνικο-οικονομικών αναπτυξιακών στόχων της.
Η μετανάστευση ακολουθεί δρόμο παράλληλο με το διεθνές εμπόριο, την κίνηση κεφαλαίων αλλά και την διακίνηση της γνώσης και της πληροφορίας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Οι φραγμοί και οι διαδικασίες ελέγχου δεν αποδίδουν παρά μόνον όταν συνδυάζονται με ποιοτικούς κανόνες. Οι εισροές ωφελούν περισσότερο και βλάπτουν λιγότερο όταν έχουν μακροχρόνια χαρακτηριστικά, επενδεδυμένη προσωπική φιλοδοξία και προοπτική πλήρους ένταξης όσων μεταναστεύουν. Όταν, δηλαδή, οι δομές στη χώρα στην οποία μεταναστεύουν τους επιτρέπουν να φαντάζονται μια καλύτερη ζωή, την οποία θα επιστρέψουν ως όφελος στην τοπική κοινωνία.
Οι χώρες που το πέτυχαν αυτό αρκετά καλά αναπτύσσονται ταχύτερα. Όσες αφέθηκαν σε χαμηλότερης ποιότητας εισροές συγκυριακής ανάγκης και πίεσης, αντιμετωπίζουν προβλήματα και δεν επωφελούνται όσο οι υπόλοιπες.
Αν το ισοζύγιο μείνει αρνητικό και με χαμηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά επί μακρόν, η χώρα θα γεράσει, θα ερημώσει σταδιακά και θα απομένουν όλο και λιγότεροι και πιο ηλικιωμένοι για να πληρώνουν όλο και πιο πολλά. Αναπόφευκτα κάποια στιγμή κάποιος, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θα γεμίσει τον άδειο χώρο: θα τον εποικίσει βιαίως και ανεξέλεγκτα, θα τον αγοράσει, θα τον καταλάβει μετά την κατάρρευση. Αυτό μόνο μια διορατική και καλά σχεδιασμένη μεταναστευτική πολιτική, στο πλαίσιο μιας γενικής απελευθέρωσης του δημιουργικού δυναμικού της χώρας, μπορεί να το αποτρέψει.
Πηγές:
Λέξεις εντοπισμού: #ΔημιουργίαΞανά